Samotność – problem społeczny i zdrowotny
2024-02-01Samotność jest często postrzegana jako stan emocjonalny i problem o indywidualnym znaczeniu, co nie zmienia jednak faktu, że staje się ona – w szczególności w ostatnich latach – coraz poważniejszym problemem społecznym. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że zjawisko to dotyka nie tylko jednostek. A wręcz kształtuje funkcjonowanie społeczeństwa na szeroką, niespotykaną dotąd skalę.
Paradoksalnie, w erze cyfrowej, w której komunikacja wydaje się łatwiejsza niż kiedykolwiek, możemy zaobserwować rosnące poczucie izolacji oraz dystansu między ludźmi.
Pomimo iż we współczesnym świecie coraz większe znaczenie ma nowoczesna technologia (w kontekście relacji międzyludzkich są to oczywiście media społecznościowe z Facebookiem oraz Instagramem na czele), to nic jednak nie jest w stanie całkowicie wyeliminować dojmującego poczucia samotności, które może dotknąć każdego: przedstawicieli pokolenia Z, millenialsów czy seniorów.
Dlatego też, nawet jeśli jesteś każdego dnia otoczony przez wiele osób lub otrzymujesz dziesiątki/setki lajków pod swoimi postami czy zdjęciami, nie oznacza to jeszcze, że Twoja potrzeba zrozumienia oraz bliskości zostanie spełniona. Niestety, w dłuższej perspektywie może mieć to poważne konsekwencje zarówno z punktu widzenia zdrowia psychicznego, jak i fizycznego.
Samotność =/= życie w pojedynkę?
Przede wszystkim musimy zaznaczyć, że samotność to nie tylko aspekt fizyczny (brak drugiej osoby w pobliżu). Bycie samemu niekoniecznie oznacza samotności… choć oczywiście jedno często towarzyszy drugiemu.
Przez samotność rozumie się raczej brak prawdziwych, głębokich więzi z innymi ludźmi. Mimo że otacza ich nas codziennie wielu, możemy czuć w sercu pustkę powodu braku zrozumienia. Nie chodzi tu tylko o izolację fizyczną, ale także – a może nawet przede wszystkim – izolację emocjonalną. Tzn. niemożność podzielenia się najgłębszymi myślami, uczuciami i doświadczeniami z osobą, która nas zrozumie i doradzi… a także po prostu spędzi z nami miło czas.
Niestety, z różnych przeprowadzanych na przestrzeni ostatnich kilku lat badań wynika, że samotność negatywnie wpływa nie tylko na psychikę danej osoby, ale może również poważnie rzutować na jej zdrowie fizyczne. Osoby, które przez dłuższy czas czują się odizolowane, generalnie są uznawane za bardziej narażone na ryzyko w postaci problemów zdrowotnych.
Hikikomori
| Hikikomori, czyli samotność do kwadratu. Na czym polega ten coraz popularniejszy w Japonii styl życia?
Hikikomori to stosowane w Japonii określenie młodych ludzi, głównie mężczyzn, którzy świadomie wycofują się z aktywnego życia społecznego i izolują od otaczającego ich świata. Ta skrajna, a jednocześnie często dobrowolna forma samotności jest jednak objawem głębokich problemów emocjonalnych i społecznych. Chociaż zjawisko to jest szczególnie widoczne w kulturze japońskiej, nie ogranicza się wyłącznie do tego państwa. Koncepcja hikikomori zyskuje popularność wszędzie tam, gdzie pojawiają się problemy związane z presją społeczną oraz trudnościami w komunikowaniu się i nawiązywaniu relacji międzyludzkich. W społeczeństwie, w którym przywiązuje się dużą wagę do sukcesu zawodowego (a takim społeczeństwem jest właśnie Japonia), ludzie, którzy nie dostosowują się do wyśrubowanych norm i nie spełniają oczekiwań, mogą poczuć się wykluczeni i niezrozumiani. Może to prowadzić do spadku poczucia własnej wartości oraz chęci unikania kontaktu z obcymi. Skrajna izolacja określana jako hikikomori jest często wynikiem złożonej kombinacji czynników, w tym w szczególności depresji oraz fobii społecznej. Takie osoby często także tracą chęć angażowania się w czynności, które kiedyś były dla nich ważne. W praktyce ich świat zostaje zredukowany do czterech ścian pokoju, gdzie komunikacja ogranicza się do wirtualnego świata Internetu. Łatwo może to doprowadzić do jeszcze większej izolacji, gdyż wirtualne relacje nie zastąpią prawdziwego kontaktu społecznego. Dla społeczeństwa hikikomori stwarza wyzwania i problemy, których nie sposób zignorować. Izolowanie takich osób może prowadzić do dalszych problemów zdrowotnych, zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Brak opieki zdrowotnej, edukacji i wsparcia społecznego, jakie systemy rodzinne mogą zapewnić, pogłębia trudności jednostki. |
Izolacja
Do najczęstszych skutków izolacji zalicza się np. stres oraz napięcie emocjonalne. Niestety, stan ten – zwłaszcza w sytuacji, gdy utrzymuje się przez dłuższy czas (a samotność potrafi trwać wiele miesięcy lub nawet lat…) – może powodować problemy zdrowotne, do których zalicza się na przykład:
- wysokie ciśnienie krwi, które dodatkowo zwiększa ryzyko wystąpienia ciężkich chorób układu krążenia,
- osłabiony układ odpornościowy, przez co osoby dotknięte samotnością są bardziej podatne na różnego rodzaju infekcje.
To niestety nie koniec nieszczęść Okazuje się bowiem, że istnieje bezpośredni związek pomiędzy samotnością a zwiększonym ryzykiem wystąpienia depresji.
W tych społeczeństwach, w których powszechna jest izolacja społeczna, zaobserwowano wyższy niż zwykle poziom stresu wśród populacji (takie azjatyckie potęgi gospodarcze jak np. Japonia czy Korea Południowa, są tego doskonałym przykładem).
Skutki samotności
Niestety, wiele wskazuje na to, że problem samotności to nie tylko kwestia zdrowia fizycznego. W dłuższej perspektywie:
- emocjonalne,
- psychologiczne
skutki samotności mogą okazać się naprawdę równie dotkliwe… i to na różnych płaszczyznach. Osoby samotne często bowiem doświadczają uczucia smutku, bezradności, a czasem nawet beznadziejności. W takiej sytuacji nie powinni nas dziwić, że długotrwała samotność może doprowadzić do przewlekłej depresji, która – jak wiadomo już nie od dziś – może poważnie utrudniać lub nawet uniemożliwiać codzienne życie.
| Samotność może prowadzić do depresji oraz problemów natury psychicznej
Samotność to nie tylko stan emocjonalny; może ona prowadzić również do depresji. Depresja to choroba cywilizacyjna, a jedną z jej przyczyn może być uczucie izolacji oraz braku wsparcia społecznego. W skrajnych przypadkach mogą pojawić się nawet myśli samobójcze czy zaburzenia psychiczne. Ze względu na:
wiele osób straciło kontakt z otoczeniem (rodzina, przyjaciele czy znajomi), a relacje międzyludzkie stały się coraz bardziej powierzchowne. Należy zauważyć, że samotność i depresja są często ze sobą powiązane (a nierzadko okazuje się wręcz, że jedno oddziałuje na drugie), a izolacja może prowadzić do pogłębienia stanów depresyjnych. Jest to swego rodzaju błędne koło, w którym depresja utrudnia nawiązywanie nowych znajomości i utrzymywanie tych istniejących, samotność z kolei wzmaga stan depresyjny. |
Z czego może wziąć się samotność?
Jeśli zależy Ci na tym, aby móc skutecznie uporać się z poczuciem samotności, trzeba w pełni zrozumieć jej przyczyny. Wiele osób odczuwa samotność wskutek poważnych zmian życiowych, takich jak na przykład:
- niespodziewana śmierć bliskiej osoby,
- konieczność emigracji w poszukiwaniu lepszej przyszłości (niestety, pomimo tego, że za granicą pracują miliony rodaków, nie oznacza to jeszcze, że tam, gdzie pojedziemy do pracy, ich spotkamy… a nawet jeśli tak się stanie – niekoniecznie będą nam życzliwi),
- rozwód/separacja lub po prostu rozpad nieformalnego związku,
- zwolnienie z pracy – o tym nie zawsze się mówi; tymczasem, utrata pracy również może być powodem izolacji społecznej, a co za tym idzie – również samotności.
W niektórych sytuacjach samotność pojawia się, ponieważ nasze podejście do życia sprawia, że po prostu trudno jest nawiązać prawdziwe relacje z innymi ludźmi. Może być to spowodowane różnymi czynnikami, w tym na przykład:
- traumatycznymi doświadczeniami z przeszłości,
- niską samooceną, która prowadzi do wewnętrznego przekonania, że inni za Tobą nie przepadają,
- głęboko zakorzenionym strachem przed odrzuceniem ze strony otoczenia.
| Nie zawsze musimy być świadomi, z czego wynikają nasze problemy z nawiązywaniem relacji interpersonalnych. Nie zmienia to jednak faktu, że takie problemy istnieją.
To właśnie dlatego, aby móc zrozumieć kwestię samotności i skutecznie poradzić sobie z tym problemem, należy dokładnie przeanalizować powody, a dopiero wtedy podjąć odpowiednie działania. Czym innym jest samotność seniora pozbawionego rodziny, czym innym zaś – samotność pracoholika czy osoby w żałobie. |
Życie społeczne
Aktywne uczestnictwo w życiu społecznym to kwestia, która odgrywa kluczową rolę w zwalczaniu poczucia samotności. Co może negatywnie wpłynąć na nasze codzienne funkcjonowanie. Integracja społeczna jest bowiem kluczem do zbudowania społeczności opartej na wzajemnym zaufaniu oraz współpracy. Takie inicjatywy jak np.:
- kluby zainteresowań,
- grupy wsparcia,
- wolontariat (np. wolontariat w schronisku dla zwierząt),
to nie tylko sposób na spędzanie wolnego czasu. To także dobre rozwiązanie, które pozwala na wzajemne poznanie się i wspólne spędzanie czasu. A co za tym idzie – budowanie silniejszych więzi społecznych. Różnego rodzaju inicjatywy społeczne to dobry sposób na przełamanie problemu samotności.
| Osoby, które angażują się w tego typu przedsięwzięcia, mogą bowiem poczuć się częścią czegoś większego i bardziej znaczącego. |
Samotność to poważny problem. Podsumowanie
Samotność nie tylko wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne, ale także – z czego nie każdy zawsze zdaje sobie sprawę – fizyczne. Z długotrwałą samotnością wiąże się bowiem m.in.: zwiększone ryzyko wystąpienia depresji, zaburzeń lękowych oraz innych problemów zdrowotnych.
Kluczem do zrozumienia problemu oraz przeciwdziałania mu jest głęboka analiza jego przyczyn oraz budowanie trwałych i autentycznych więzi społecznych. Takie rozwiązania jak np. różnego rodzaju inicjatywy społeczne czy programy wsparcia. Nawet osoby starsze mają do wyboru różne rozwiązania, w tym np. domy seniora.
Emil Zelma
